مولانا؛ ستایشگر صلح و شاعر عشق
انتشار: مهر 08، 1401
بروزرسانی: 04 اردیبهشت 1404

مولانا؛ ستایشگر صلح و شاعر عشق

مولانا از زمان پیدایش عرفان و تصوف تا به امروز به عنوان یکی از کاملترین و بزرگترین کسانی است که بن مایه تمامی افکار، اندیشه ها و آثارش بر\xa0 محور خدا، قرآن و عشق می چرخد و به نظر من اگر بخواهیم مولانا را به یک آئین و مذهب محدود کنیم ظلم بزرگی در حق وی و جهان عرفان نموده ایم. مولانا تا قبل از آشنایی با شمس و در مکتب پدر بر مذهب حنفی بود. بر منبر می نشست و درس فقه می داد اما پس از مرگ پدر تحت تعلیم برهان الدین محقق ترمذی قرار می گیرد\xa0 بعد از آن با شمس آشنا می شود. بیت مذهب عاشق ز مذهبها جدا است/ عاشقان را مذهب و ملت خدا است تبدیل به مانیفست و مرامنامه مکتب مولانا می شود در حقیقت نمی توان مولانا را به یک فرقه خاص محدود کرد. گرچه وی برای طی کردن مسیر کمال از هر اندیشه و آئینی مطالبی را به همراه دارد و در مثنوی و غزلیات خود از آنها استفاه کرده که نمونه آن داستان چهار نفری است که همه انگور می خواهند.

یادداشت/

مولوی اوج عرفان ادبی\xa0 فارسی است یعنی چه غزلیات مولانا که بسیار پرشور و زنده است و چه مثنوی معنوی وجوه تمایز زیادی با کتاب های عرفانی دیگر دارد. ما می توانیم شخصیت مولانا را از شگفت انگیز ترین انسان هایی بدانیم که تاریخ ایران و اسلام به خود دیده است. سرودن مثنوی معنوی که حدوداً در فاصله سال های ۶۵۷ تا ۶۵۸ ه ق سرایش اش شروع می شود و به احتمال قریب به یقین تا یک هفته مانده به پایان زندگی مولانا ادامه داشته بزرگترین مانیفست مکتب عرفانی ما است که می توانیم به نوعی آن را قرآن فارسی بدانیم وجه تمایز عرفان مولانا با سایر مکاتب عرفانی در شخصیت مولانا، زبان او و\xa0 نگاه نمادین و سمبلیک وی به پدیده ها و بهره گیری بسیار عمیق\xa0 زیرکانه از ساختار روایت و پیچیدگی های داستانی در مثنوی معنوی برپایه بلاغت قرآن نهفته است یعنی آن طور که ما در آیین اسلام قرآن را کتابی بی نظیر می دانیم که اعجاز آن تکرار ناشدنی است.

آثار مولوی اوج عرفان ادبی\xa0فارسی است و او را می توان ستایشگر صلح و شاعر عشق نامید.

اندیشه مولانا در آیینه عر فان

مولانا پژوهی تا حدودی در ایران خوب کار شده اما هنوز برای شناساندن مولانا در ادبیات تطبیقی کار\xa0 بسیاری در پیش داریم. اگر شما با ابزار های نقد ادبی بخواهید به عرصه مولوی پژوهی نگاه کنید\xa0 یا حتی نظریه های فلسفی هایدگر و گادامر در ایران کار شده است. اما ما هنوز کرسیهای مولاناشناسی را در ایران نداریم و آنچه وجود دارد دعوا و بحث بر سر این است که آیا مولانا اهل ایران یا ترکیه بوده است تا\xa0 شناساندن اندیشه های مولانا اما اگر این نکته را در نظر بگیرید که آنچه که اروپایی ها به عنوان انجمنهای NGO مطرح می کنند بر اساس برخی نظرات یونگ و فروید است و هیچ گونه زیر ساخت اعتقادی ندارد مولانا قبل تر از آنها به عنوان یک روان شناس و جامعه شناس دردهای بشری را طرح می کند.

مولانا ستایشگر صلح و شاعرعشق است. صلح برای او از هر چیز دیگری ارزشمندتر است اگر مولانا پژوهان ما در ایران سعی کنند از تئوریهای موجود در مثنوی مولانا استفاده کنند و برای شناساندن مولانا به عنوان یک روان شناس و جامعه شناس به جهان استفاده کنند\xa0 و این شاعر بزرگ را از منظرهای مختلف به ادبیات جهان بشناسانند و مباحث علمی موجود در مثنوی\xa0 را مطرح کند این کم کاری در زمینه مولانا پژوهی جبران می شود. به خوبی می شود لایه های دیگر مثنوی را به جهانیان نشان دارد. همان طور که قرآن 7 لایه دارد و در تأویل قرآن می گویند هر ظهری بطنی دارد و تا 7 بطن می توان آن را تأویل نمود. هرمونتیک مثنوی مولانا به ویژه در زمینه روان شناسی و جامعه شناسی به خوبی می تواند در دانشگاههای معتبر دنیا هم پای کتبی مانند قانون ابن سینا تدریس شود. به طور کلی تبدیل مولانا از عارفی شاعر به عارفی اندیشمند از جمله کارهای بزرگی است که باید در قالب طرحهای پژوهشی مورد توجه قرار گیرد.

مولانا به نوعی\xa0 اختیار را بر پایه آن جبر اصلی که وجود دارد تعریف می کند این نوع نگاه و همچنین صلحی که انسان باید با پروردگار هستی داشته باشد و بحث توکل به همراه رضا و تسلیم در کنار تمامی آن مراتب عرفانی که عرفای ما به صورت جسته و گریخته به آن پراخته اند مولانا در ۱۸ بیت آغازین مثنوی که می توان گفت خلاصه\xa0 چکیده تمامی دستورات اسلام و عرفان است آورده است؛ بنابراین اگر شخص بزرگواری مانند مرحوم بدیع الزمان فروزانفر ۶۰ سال از عمر خود را وقف پژوهش درباره زندگی و آثار مولانا کرد به دلیل شخصیت واقعاً شگفت انگیز و غریبی است که در مولانا وجود دارد. مولناا با تمامی افراد و نزدیکان خوش از در صلح و نوع دوستی وارد می شود و حتی آن زمانی که به عداوت و کینه شمس را از او دور کردند حتی اگر خبری به دروغ از شمس برای او می آورند جان و مال و هر آنچه داشت را بر سر عشق خیرات می کرد؛ و این عشق وجه اصلی تمایز مکتب سکر مولانا در برابر مکتب صحو یا عرفا عابدانه و زاهدانه بود.

در روزگاری که ایران مورد هجوم مغول قرار گرفته بود مولانا بنابر روایتی در ۱۳ سالگی و\xa0 بنابه روایت دیگر در ۲۰ سالگی به دلیل اختلافی که پدرش با \xa0خوارزمشاهیان پیدا کرده بود ایران را ترک می کند و در مسیر خود با عارف بزرگ و شاعر نامدار عطار نیشابوری آشنا می شود. \xa0 بنابر روایات عطار در پیشانی وی آثار بزرگی\xa0 مقام و منزلت را می بیند و طبق آنچه که منقول است مولوی کتابی را به عنوان هدیه از عطار می گیرد. البته روایت ها متفاوت است و بهترین و جامع ترین کتاب در خصوص زندگی و زمانه مولانا «مناقب العارفین» اثر احمد افلاکی از مریدان عارف چلبی نواده مولانا است که به\xa0 صورت کامل به شرح زندگی مولانا و مریدان وی و ارتباط این عارف بزرگ با شمس تبریزی و مسائلی از این قبیل پرداخته است. اقبال و گستردگی توجه به مولوی آن قدر زیاد است که حتی شما رمان اخیر پرفروش «ملت عشق» اثر الیف شافاک را می بینید که بر\xa0 اساس زندگی، آثار و افکار وی نگارش یافته است و بار ها به فارسی ترجمه و چاپ شده است.

به همان ترتیب مثنوی از نظر ذهن و اندیشه و ساختار روایی آن\xa0 حیطه و\xa0 طیف را دنبال می کند و به نوعی انعکاس دهنده اندیشه های عمیقی مانند: رنج بشری، غربت و تنهایی انسان در جهان هستی است. آچه که پایه اندیشه عرفانی مولانا را تشکیل می دهد در چهار حیطه صلح با خود، صلح با خدا، صلح با جهان طبیعت و صلح با مردم خلاصه شده و این چهار رکن عرفان مولانا را تبدیل به عرفانی بسیار ملایم، دوست داشتنی و قابل فهم برای تمام مردم جهان نموده است. انسان در وهله اول باید با خودش در صلح باشد \xa0و مولانا مخاطب خود را به آرامش درون دعوت می کند این آرامش درونی باید در رابطه با خلق جهان نیز انعکاس داشته باشد. همراه با پذیرش آنچه که تقدیر است اما نه جبرگرایی و فتالیسم محض بله نوعی از جبرگرایی که اختیار\xa0 در آن نهفته است.

از نظر مولوی فقط باید با زبان عشق سخن گفت. اگر چه شمس به ظاهر از اهل فتوت و پیرو آیین قلندران است. اما به تعبیر استاد شفیعی کدکنی:« عرفان چیزی نیست جز نگاه عاشقانه به دین» و در این نگاه عاشقانه به دین دیگر گرایش به یک فرقه خاص نمی تواند جایگاهی داشته باشد. اینجا دیگر بحث رسیدن به کل در میان است. اگر چه ما می توانیم کلیدواژه هایی از اندیشه ناب تشیع را ر آثار مولانا بیابیم از جمله توجه به قاعده«الامر بین الامرین» همان طور که مستحضر هستید بر اساس حدیثی از امیرالمؤمنین علی(ع) مسئله الامر بین الامرین مورد تأیید قرار گرفته است. مولانا هم بحث اختیار را مطرح می کند. مقصود وی از اختیار نه جبر کامل است نه اختیار مطلق می توان گفت بارقه هایی از تعالیم شیعی هم در آثار مولوی وجود دارد اما این که بگوییم وی به صورت اختصاصی به شیعه گرایش داشته است اما\xa0 به طور کلی مولانا با تعصب و ابرام و اصرار\xa0 بر هر آیین و مذهبی به جز عشق، خدا و قرآن مخالفت می کند. اگر این سه را رئوس اندیشه مولانا بدانیم باید بگوییم مولانا فرازمان، فرامکان و فرامذهب است و مذهب وی مذهب عشق است.

نسبت مولوی و تشیع

انتهای پیام/۴۱۰۴/



منبع: https://ana.press/fa/news/807321/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1-%D8%B9%D8%B4%D9%82مولانا؛ ستایشگر صلح و شاعر عشق

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، پگاه محمودی ـ \xa0مولانا جلال الدین محمد بلخی طبق آنچه که در بیشتر تذکره ها و کتب تاریخ ادبیات معتبر ما آمده متولد سال ۶۰۴ ه ق و درگذشته به سال ۶۷۲ ه ق است. نامی که فراسوی ایران، بلخ و روم نامی جاوان در فرهنگ و تاریخ تمدن بشری است. اندیشمندی که به واسطه کتاب مثنوی شریف از قرن هفتم تا به امروز مرز ها را درنوردیده و در تمامی جهان و حتی کشور های غیر فارسی زبان مخاطب دارد.

نویسنده: تیم تحریریه تحریریه جرس توز