تفکر حاکم بر مؤلفان کتب درسی همان رویکرد‌های شرق شناسانه شوروی، ولی با حذف رنگ و لعاب کمونیستی و پاک کردن گرایش‌های روس محور، بوده است که از زمان روی کار آمدن ابوالفضل علی آف، معروف به «ایلچی بیگ»، شروع شد. باکو، سرخورده از شکست‌های قره باغ و نگران از هضم شدن در فرهنگ ایرانی، سعی در ایجاد مبانی فکری برای وحدت ملی مستقل خود کرد.
این رویکرد تدافعی و پیش‌گیرانه در زمان ایلچی بیگ همراه با موج پان ترکیسم و افراط گری قومی، جمهوری آذربایجان را تا آستانه فروپاشی پیش برد؛ اما در دوره بعد از وی، با تمسک به اندیشه وحدت آذربایجان، این مفهوم با نام «آذربایجان چیلیق» مورد بازنگری قرار گرفت و برای ساماندهی هویت جدید، مبانی ذیل به ترتیب اهمیت مورد توجه واقع شد:
گرچه روس‌ها در فاصله سال‌های ۱۸۲۸-۱۹۱۷م. برای بر این منطقه دست به اقدامات متعددی زدند، ولی در میان اقدامات صورت گرفته به توسط آن‌ها اثری از تاریخ نگاری بر پایه گرایش‌های ملی گرایانه دیده نمی‌شـود؛ زیرا در آن مقطع مباحث و موضوعاتی از قبیل ملی گرایی، هویت و بحران هنوز شکل نگرفته بود؛ اما پس از انقلاب روسیه، رهبران شوروی، بنا بر مصالح خویش از ملی گرایی به عنوان ابزاری در جهت تحقق یافتن مقاصد سیاسی، به ویژه اختلاف بین ملل غیرروسی با هدف تسلط آسان بر مناطق مورد اختلاف، استفاده می‌کردند.
بر این اساس، «آذربایجان چیلیق» بدون آذری‌های ایران صرفا یک سیاست قوم گرایانه تک پایه خواهد بود که بر زبان ترکی، به عنوان عنصر وحدت، تأکید می‌کند و برای احیای سیاست‌های قومی باید با تفکر چند لایه از ملیت ایرانی – که شامل زبان فارسی، تشیع، فرهنگ و آداب و رسوم مشترک می‌باشد، مبارزه کرد.
آمدن آغامحمدخان قاجار، سلسله قاجاری در همان دهه‌های نخست حکومت این سلسله سر آغاز رویداد‌های بسیار مهم و سرنوشت‌سازی در آینده تاریخ ایران بود که منجر به رویارویی نظامی میان ایران و روسیه شد. فرجام تلخ این مواجهه به جز از دست دادن بخش‌های گسترده‌ای از سرزمین ایران در آن سوی ارس در عهدنامه گلستان و ترکمنچای از بین رفتن اقتدار و حاکمیت ایران بر آن بخش قفقاز چیز دیگری نبود.
جالب اینجاست که ادعا‌های واهی مطرح شده در کتب تاریخی جمهوری آذربایجان – حتی در سطوح دانشگاهی ـ بدون پی نوشت و ارجاع است؛ و بیشتر به داستان سرایی مغرضانه دارد تا تاریخ نگاری مستند و متقن.
به دنبال ورود اسلام به ایران، ماورای قفقاز مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و آنان در سال ۶۴۰ میلادی قفقاز را گشوده و بسیاری از مردم آنجا به آیین اسلام گرویدند. حتی گرجستان نیز برای مدتی اسلام را به عنوان دین رسمی خود پذیرفت.
١. هویتی مستقل از هویت تاریخ ایران ٢. انسانی متمایز از انسان شوروی ٣. پیوند ندادن هویت خود با ترکیه ۴. عدم تعارض
انتهای پیام/
