معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیطزیست ایران با اشاره به اینکه در ایران برخلاف مناطقی مانند حارهای استوایی و دیگر مناطق گرمسیری که فعالیت فرآوری خاک به لحاظ طبیعی سرعت بیشتری دارد، میافزاید: اگر منابع خاکی را به واسطه استخراج، تولید ماده معدنی و باطلهبرداری فعالیتهای معدنکاری نابود کنیم، زایش خاک با توجه به شرایط سرعت اندک تولید آن در کشور ما غیرقابل بازگشت است.
تأثیر جادهسازی بر فرسایش و تخریب خاک
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان میافزاید: برخی افراد سودجو اقدام به خاکبرداری بهویژه در شرق استان اصفهان برای استفاده در کورههای گچ میکنند که در سال گذشته و امسال تعدادی از این افراد متخلف را با دستگاههای لودر، ابزارآلات خاکبرداری و ماشینآلات داشتهایم که با تشکیل پرونده به دادسرای اصفهان ارجاع شدهاند و دادسرا نیز برای برخی از آنها حبس در نظر گرفته است.
خاک از منابع تجدیدپذیر به شمار میرود، اما براساس مراجع مختلف تشکیل هر سانتیمتر خاک در شرایط مختلف آب و هوایی از ۱۰۰ تا ۱۰ هزار سال طول میکشد. خاک در کشور ما در مقایسه با سایر کشورها بسیار سخت ساخته میشود و اولین تهدید آن، فرسایش است. فرسایش خاک حاصل مدیریت نامناسب منابع آب، بهرهوری خاک، تغییر اقلیم و خشکسالی است که به علت اثرات درازمدت روی حاصلخیزی خاک و کشاورزی پایدار تأثیرات بدی گذاشته و میگذارد.
وی در پاسخ به این پرسش که معدنکاری تا چه میزان میتواند موجب رخ دادن پدیده ریزگرد شود، اظهار میکند: پدیده ریزگردها بر اثر میزان ذخایر مواد معدنی، روشهای استخراج معدنکاری بهویژه در مناطق روباز و افزایش بالای مقیاس و عرصههای تحت تأثیر فعالیتهای معدنی میتواند سبب تشکیل کانونهای عظیم و نیز تخریب و آلودگی خاک شود.
به گزارش خبرنگار ایمنا، خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند اجزای طبیعت است و نقش اساسی در حیات انسان از نظر سهم مؤثر در امنیت غذایی، تأمین آب سالم، تنظیم هوا و سایر کارکردهای زیستمحیطی ایفا میکند که بدون داشتن خاک سالم حیات و زندگی روی زمین امکانپذیر نیست و توسعه پایدار هیچ کشوری بدون توجه به منابع خاک، دستیافتنی نخواهد بود، بنابراین برای ارج نهادن به اهمیت خاک و جلوگیری از نابودی آن در سال ۲۰۱۵ میلادی از طرف سازمان ملل متحد، هر ساله روز پنجم دسامبر همزمان با ۱۴ آذرماه، روز جهانی خاک شناخته شده است.
بنابراین روز جهانی “خاک” فرصتی است برای آگاهیبخشی عمومی درباره ضرورتهای حفظ خاک و زمینهای کشاورزی، تشریح خطرات ناشی از آلودگی، فرسایش و تغییر کاربری و تخریب خاک بهعنوان یکی از ارکان محیط زیست و کشاورزی، آموزش و توانمندسازی جوامع محلی و اقشار مختلف، بررسی چالشها و معضلات گوناگون پیشروی این عنصر حیاتی و ارائه راهکارهای عملی و علمی برای حفاظت از خاک است، چراکه عواملی همچون رشد شهرنشینی، ساخت و سازها و تغییرکاربریهای بیرویه، افزایش زبالههای شهری و صنعتی، جذب شدن بعضی مواد شیمیایی در خاک، حفاریهای معادن، چرای بیرویه دامها، استفاده از سموم و آفتکشها و مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی منجر به فرسایش و آلودگی و تخریب خاک و زمینهای حاصلخیز میشود.
نابودی میلیونها موجود زنده ذرهبینی خاک در اثر معدنکاری
وی درباره قاچاق خاک در شرق استان و شخم و شیار اراضی در غرب و جنوب اصفهان، میگوید: موضوع خاک از نظر مباحث ریزگردها، تثبیت زمین، ورود آبهای باران به سفرههای زیرزمینی مهم تلقی میشود، چراکه وقتی لایه و بافت خاک تغییر کند، عملیات زیست محیطی مختل میشود و ضرر و زیان بیشماری بر بستر محیط زیست وارد خواهد شد.
وی درباره نقش معادن در فرسایش و تخریب خاک، تصریح میکند: وقتی بر اثر فعالیتهای معدنکاری و تأسیسات در محدوده معادن با اقدامات جادهسازی و راهسازی سبب تخریب و تغییر خاک میشویم، منابع خاکی در این مناطق بهطور صددرصد از بین نمیرود، بلکه دچار فرسایش شده و تخریب اتفاق میافتد.
فتحی با بیان اینکه در فعالیتهای معدنی بخشی از خاک بهطور کامل نابود و بخش دیگر دچار فرسایش و قسمتی نیز گرفتار آلودگی میشود، میگوید: بر اثر نابودی کامل خاک با پدیده غیرقابل بازگشت تولید خاک روبهرو هستیم، اما در تخریب بخشی از منابع خاک بر اثر فرسایشها که قابل احیا است، به طور قطع برای احیا با فرایندهای هزینهبر و زمانبر مواجه خواهیم شد، تخلیه فاضلابها و باطلهکاری یا پسابهای سمی معادن، بخش تاثیرپذیری از خاک را در معرض آلودگی قرار میدهد.
تشکیل کانونهای عظیم گردوغبار با تخریب و آلودگی خاک
وی ادامه میدهد: با توجه به اقلیم هر منطقهای وقتی خاکی را نابود یا تخریب میکنیم، تولید لایه خاک به زمانی در مقیاس زمینشناسی نیاز دارد تا آن خاک دوباره احیا شود. در مناطق آب و هوای خشک و کشور ما که در کمربند خشکی قرار گرفته، به چندصد هزار تا چند میلیون سال زمان نیاز است تا یک سانتیمتر یا چند سانتیمتر خاک بدون هیچگونه فعالیت انسانی در زمین زایش شود.
این روز جهانی یک بزرگداشت سالانه است که به نمایانسازی اهمیت خاک برای جوامع در سراسر جهان کمک میکند و ضرورت بهرهبرداری پایدار از آن را آشکار میسازد. طی چندین سال پس از تصویب این روز، کنفرانسها، نشستها و جلسات گوناگون پیرامون این موضوع با شعارهایی برای حمایت از خاک در کشورهای مختلف دنیا در تاریخ مذکور برگزار میشود که جهت بزرگداشت اهمیت خاک و اطلاعرسانی به اقشار مختلف مردم، روز جهانی خاک امسال در ایران با شعار «خاک سرآغاز غذا» مورد توجه قرار گرفته است.
سرهنگ طاهری اظهار میکند: اگر فرد یا افرادی درصدد خاکبرداری اراضی هستند باید به منابع طبیعی ملی مراجعه کنند، زیرا بدون مجوز این سازمان و اقدامات کارشناسی که اجرایی میشود، به هیچوجه فردی نمیتواند در راستای برداشت غیرمجاز و غیرقانونی خاک در این حوزه اقدامی انجام دهد و در صورت مشاهده تخلفات ضمن برخورد جدی، پرونده آنها برای رسیدگی به مقامات قضائی ارجاع داده خواهد شد.