برای جذب فالور با ادبیات قرآنی مشکل دارند

این در حالی است که نقش احکام اسلامی در اصلاح محیط اجتماعی را می‌توان در دو دسته جای داد: احکامی که فلسفه نفسی آن‌ها اصلاح محیط است و احکام که فلسفه آن اصلاح محیط نیست، اما زمینه اصلاح محیط اجتماعی می‌شوند؛ یعنی فلسفه دیگری دارند و محدود به اصلاح محیط نیستند و فارق از آن، فلسفه‌ای دارند؛ اما می‌توانند طریق و راهی باشند برای اصلاح محیط عام اجتماعی.

_ یکی از تعابیر رایج در احکام صادره از دادگاه‌ها «افساد فی الارض» است که این مهم هم از فقه برداشت شده است،‌ آثار تربیتی احکام مرتبط با آن چیست؟

دسته‌ای از احکام، فلسفه نفسی دیگری دارند و انجام آن‌ها مقید به تاثیر در اصلاح محیط نیست؛ اما می‌توانند طریق و راه برای اصلاح محیط عام اجتماعی باشند؛ مانند امر به اجتماع ایمانی، بر محور عمل صالح [۱]و تاکید بر حضور در پایگاه اجتماعی مسجد. [۲]هر چند استحباب حضور و نماز گزاردن در مسجد متوقف به ایجاد فضای محیطی در جامعه نیست؛ اما طریقی است برای ایجاد جو عبادت و بندگی در جامعه است.

۲ ـ مبارزه علنی با فساد در جامعه؛ علاوه بر اصل مقابله با فساد، مبارزه علنی با آن را می‌توان در سیره پیامبر (ص) و امام علی (ع) در دوران خلافت‏ [۸]مشاهده کرد.

** آثار تربیتی اجرای حدود درباره «افساد فی الارض»

فلسفه ذاتی دسته‌ای از احکام، اصلاح‌گری در محیط است. این احکام، اقداماتی تاثیرگذار بر محیط عام در جهت تربیت افراد جامعه هستند. بستر اجرای این احکام جامعه است و تأثیر نخست آن‌ها بر ایجاد محیط و فضای ایمانی در جامعه است. همانند موارد زیر:

_ در رابطه با برخی احکام اجتماعی اسلام، درباره برخی اعمال و رفتارهایی توضیح دهید که منجر به اصلاح کلی جامعه مسلمین می‌شود.

اما اصلاح محیط فقط به این مسائل محدود نمی‌شود و گاهی با کار‌های سلبی و برخوردی، اسلامی، محیط جامعه را اصلاح می‌کند. مانند سه مسأله مهم

[5]. همچون:  ((الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور.))سوره حج (22)، آیه 41.

عده‌ای هم توان درک این را ندارند که خداوند در عین رحیم بودن، عزیز نیز هست: خداوند ۱۳ بار در قرآن تأکید کرده است که خداوند «الْعَزیزُ الرَّحیم‏» است؛ و نیز انتقام گیرنده: «اللَّهُ عَزیزٌ ذُو انْتِقام‏» از آن‌هایی که در مقابل هدایت جامعه می‌ایستند.                 

سپس حکم این افراد را مطرح می‌کند که «إِنَّمَا جَزَ ؤُاْ الَّذِينَ يحَُارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فىِ الْأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُم مِّنْ خِلَافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الْأَرْضِ  ذَالِكَ لَهُمْ خِزْىٌ فىِ الدُّنْيَا  وَ لَهُمْ فىِ الاَخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيم‏»؛ یعنی كيفر آن‌ها كه با خدا و پيامبرش به جنگ بر مى‏خيزند، و اقدام به فساد در روى زمين مى‏كنند، (و با تهديد اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله مى‏برند) فقط اين است كه اعدام شوند؛ يا به دار آويخته گردند؛ يا (چهار انگشت از) دست (راست) و پاى (چپ) آنها، به عكس يكديگر بريده شود و يا از سرزمين خود تبعيد شوند. اين رسوايى آن‌ها در دنيا است و در آخرت، مجازات عظيمى دارند.

ـ امر به معروف امر به معروف و نهی از منکر

شخصى از امام رضا (ع) درباره آیه شریفه 33 سوره مائده پرسید که آن چه عملى است که هرکس مرتکب شود مستوجب یکى از این چهار مجازات می‌شود؟ امام (ع) فرمود: اینکه با خدا و رسولش محاربه کند و در گسترش فساد در زمین بکوشد و مثلاً کسى را به قتل برساند که به همان جرم کشته می‌شود و اگر هم «بکشد» و «هم مالى را برباید»، هم کشته و هم به دار آویخته می‌شود، و اگر مال را بدزدد، ولى کسى را نکشد تنها دست و پایش به طور خلاف قطع می‌شود و اگر شمشیر بکشد و به محاربه خدا و رسول برخیزد و فساد را هم در زمین بگستراند ولى نه کسى را بکشد و نه مالى را بدزدد، از آن شهر تبعید می‌شود. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏۷، ص ۲۴۶ – ۲۴۷. (درست در مقابل این ادبیات، سلطه‌گران جهان که به دنبال سیطره بر دنیا و کشتن روح جامعه هستند، به قصاص و احکام این چنینی که می‌رسد، آن‌ها را غیر انسانی می‌دانند؛ اما در تاریخ امپراطوری آن‌ها، یک سال بدن قتل و آدم‌کشی و نابودی روح معنوی جهان نبوده است؛ بنابراین اگر قرآن را قبول داریم، احکام اغتشاشگرانی که در جامعه اسلامی دست به کشتن افراد و روح جامعه می‌کنند روشن است.

[6]. « بَابُ فَضْلِ الصَّلَاةِ فِي الْجَمَاعَة» كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، ج‏3 ؛ ص371.

توضیحات: [1]. همچون: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لاَ الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لاَ الْهَدْيَ وَ لاَ الْقَلائِدَ وَ لاَ آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَديدُ الْعِقاب (المائدة: 2).

** برای جذب فالور با ادبیات قرآنی مشکل دارند

از نخستین اقدام‌های پیامبر (ص) بعد از هجرت، ساخت مسجد بود. آن حضرت پیش از ورود به مدینه، در قبا ماندند تا حضرت علی (ع) و همراهانشان بیایند. ایشان از روز شنبه به ساخت مسجد مشغول شدند و در چند روز مسجد قبا را بنا کردند. پس از استقرار در مدینه نیز، اولین اقدام، ساخت مسجد مدینه بود که پایگاهی اجتماعی در ساحات مختلف برای مردم شد. [۳]در روایاتی آثار ارتباط و حضور در مسجد بیان شده است. [۴]تغییر و اصلاح محیط عام اجتماعی، شکل یافته از عواملی است. تحقق آن عوامل نیز، نیازمند عوامل، شرایط و مقدمات ایجابی و عدمی لازم است. این موارد می‌تواند احکام فردی نیز باشد. برای نمونه، از عوامل و مقدماتِ کنترل و اصلاح فضای جنسیتی در محیط عام اجتماعی، گسترش ازدواج به سبب تسهیل آن است. زیرا ازدواج در کنترل رفتار‌های جنسی افراد در محیط عام اجتماعی تاثیرگذار است. در نتیجه تسهیل‌گری ازدواج و خود ازدواج هر چند فلسفه فردی خود را دارد؛ اما طریق و تأثیرگذار در اصلاح محیط عام اجتماعی است.

[9]. وَ الَّذينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْريقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْنى‏ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُون‏ (التوبة : 107)

۱ ـ اجرای علنی حدود در جامعه؛ علاوه بر بعد اصل اجرای حدود، امر به اجرای علنی برخی حدود، در پی تاثیرگذاری بر دیگر افراد جامعه است؛ به نوعی، نمایش عقاب الهی در منظر دیگران در جهت عبرت‌گیری آن‌ها است. در روش تنبیه به تبیین آن پرداخته شده است.

این تعابیر دقیقا از جانب همان خدایی است که در ابتدای هر سوره بیان می‌شود که رحمن و رحیم است! تمام این شدت برخورد و عقاب دنیوی به این علت است که «وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»(بقره:۱۷۹) یعنی اجرای قصاص و تعزیرات مایه حیات جامعه است. با همان نگاهی که احکام اسلامی را احیاگر و اصلاحگر جامعه باید دانست! وگرنه که در قصاص افرادی کشته می‌شوند؛ پی منظور حیات و بقای جامعه است.

** محیط عام اجتماعی، ارث کسی نیست که حق خراب کردن آن را داشته باشد

انتهای پیام/