تلفیق فضای دانشجویی و بازیگران مطرح اقتضای درام بود

شبی در دروازه غار یک پیرزنی را دیدم قابلمه بزرگی را وسط گذاشته بود و بچه‌های کارتن خواب را غذا می‌داد از او علت اینکه غذای گرم می‌آورد را پرسیدم چون تا آن روز مثلا موسساتی مثل طلوع بی نشان، خانه خورشید یا جمعیت امام علی(ع) را دیده بودم که غذا با یکبار مصرف برای بچه‌ها توزیع می‌کردند اما ندیده بودم کسی غذای گرم با قابلمه بیاورد، او به من پاسخ داد که سی و پنج سال مدیر مدرسه بوده، اگر کم کاری نمی‌کرد الان این بچه‌ها کارتن خواب نبودند، پس الان آمده به بچه‌ها محبت کند تا برخی از آنها بازگردند. بنابراین موضوعات اجتماعی چیزهایی هستند که اگر به آنها ورود کرده و برای مخاطب سوال ایجاد کنیم ، این آگاهی بین مردم شاید ایجاد شود و رفتاری تولید شود.

من هر شب قبل از ورود تماشاچی به سالن یک چراغ قوه به دست داشتم و در سالن می‌چرخیدم، افراد را رصد می‌کردم تا ببینم کنار چه کسی بنشینم، در روند اجرایی که اتفاق می‌افتاد سعی می‌کردم خودم با تماشاگر ارتباط بگیرم، مثلا اگر جایی خنده‌دار است، من هم با تماشاچی می‌خندیدم، یک جایی خانم تیرانداز می‌گوید که این چشم‌ها چه رنگی‌اند و من می‌گویم قرمز، کنار دستی‌ام می‌خندد و به راحتی این ارتباط شکل می‌گیرد. به هرحال هر فردی در طول روز مشکلاتی را تجربه می‌کند سیما تیرانداز هم جملاتی از عشق یا مشکلات اجتماعی می‌گوید، برایم جالب است که بدانم چه چیزی در ذهن کنار دستی‌ من است زمانی که این مباحث گفته می‌شود ، گاه پیش می‌آید که کنار دستی من می‌خندد، گاهی اشک در چشمش جمع می‌شود و مسائلی از این دست که این انرژی به راحتی منتقل می‌شود.

شیدایی: من «حسین شیدایی» دانشجوی کارگردانی دانشگاه صدا و سیما هستم، ورودی سال ۱۴۰۱، با استاد گیل آبادی کلاس داشتیم و از این طریق وارد اجرا شدم.

خیر برای گیشه نبوده، حضور خواننده اقتضای درام ماست. ما در یک درام شش دریچه شناختی را طراحی می‌کنیم که با این دریچه‌ها با مخاطب ارتباط برقرار کنیم؛ دریچه مخاطب حسی، عاطفی، منطقی، فلسفی و تمثیلی که اگر یک کارگردانی ارتباطات اثر خود را بخواهد طراحی کند، حتما باید این شش دریچه را در حرکت‌ها و میزانسن طراحی کند، در غیر اینصورت کارش نمی‌تواند ارتباط وسیعی با مخاطب برقرار کند.

من و دوستانم یک شب قبل از شروع اجرا به گروه اضافه شدیم، قدری کار برایمان دشوار بود، حتی شب اول اجرا مونولوگم را هم حفظ نبودم، اما خیلی هم با مونولوگ پیش نرفتم، بلکه سعی کردم آن را درک کنم و خلاصه از کل اجرای خانم تیرانداز تجربیات خوبی گرفتیم.

بازی در کنار سیما تیرانداز چه تجربه‌ای برایتان داشت؟

درباره چیستی و چگونگی نمایش‌های خیابانی و حضور بازیگران جوان دانشجو در این کار میزگردی با شهرام گیل آبادی و چهار بازیگر جوان دانشجوی حاضر در آن در خبرگزاری آنا برگزار شد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

از ممیزی گفتید،‌ کار ممیزی هم داشت؟

منبع: https://ana.press/fa/news/855823/%DA%AF%DB%8C%D9%84-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%82-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%88%D8%AF

ابراهیمی: محمدحسین ابراهیمی دانشجوی کارگردانی تلویزیون دانشگاه صدا و سیما هستم، ما با دکتر گیل آبادی واحدی در این ترم داشتیم و به تدریج با کمک او به کار اضافه شدیم، من در تمرینات برایم این سوال پیش می‌آمد که آنچه ماجلوی صحنه با تماشاگر اجرا می‌کنیم، چه اثری روی او می‌گذارد؟ اما بعد که در کار این اثر شگفت‌انگیز را دیدم، نظرم عوض شد، به ویژه ارتباط خانم تیرانداز و تماشاچی که خیلی بداهه اتفاق می‌افتد و نشان از ذهن آماده ایشان داشت، به هرحال ما هر شب انتظار چیزهای متفاوت را داشتیم، اینکه یک شب تماشاچی حالش بد باشد، فضا را بشکند و جو سنگین باشد یا شب دیگری قبراق و پرانرژی به سالن بیاید، بنابراین نوع ارتباط ما با مخاطب بستگی به شرایط آن شب داشت.

البته نباید غافل شد که حضور دانشجوها در کار، متفاوت از نمایش‌های صحنه‌ای عادی بوده و نوع تعاملشان با مخاطب متمایز است.

لطفا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید که کدام دانشگاه تحصیل می‌کنید و از چه زمانی به کار اضافه شدید؟

در نهایت آقای ابراهیمی از حضورتان در این کار برایمان بگویید؟

در مدل ارتباط آئینی شاخصه‌هایی وجود دارد، یکی از این شاخصه‌ها همگرایی و پیوستگی است در تئاترهایی که در شانزده سال اخیر کار کردم، تلاشم بر این بوده که کارهایی مستند با زمینه اجتماعی کار کنم و به سمت دیالوگ‌های هدفمند بروم تا تعامل بین بازیگر و مخاطب ایجاد شود.

فلسفه کار ما براساس گفتار خیلی از بزرگان اندیشه و معرفت در دنیا، توجه به عالی‌ترین گفت‌وگوی انسانی است، گفت‌وگویی که در تئاتر شکل می‌گیرد،‌ همان دیالکتیک و رفت و برگشت عمیق با تصویرسازی مانا و ماندگار است که به فرا تئاتر می‌رسد. استاد سمندریان در تشریح تفاوت تئاتر خوب و بد معتقد بودند که تئاتر بد همان است که وقتی کار تمام می‌شود فرد را رها می‌کند، اما تئاتر خوب درگیری‌ها و کنش و واکنش‌هایش تازه بعد از اجرا یقه تماشاگر را می‌گیرد.

گیل آبادی: ببینید من اساسا با این ترکیب مخالف هستم، چون از پایه غلط است، تئاتر یک هنر جامع است ، هنرهای دیگر در تئاتر تجمیع می‌شوند. اگر فیلمی را ما ببینیم و بعد بگوییم موسیقی در آن خیلی قوی بود، یعنی آن موسیقی از کار جدا و این فیلم ناقص است. اگر موسیقی وارد فیلم می‌شود باید با فیلم ترکیب شود. بنابراین این ترکیب کنسرت نمایش که الان باب شده،‌غلط است. تئاتر فرم‌های متفاوتی دارد. چون نوع طراحی‌هایش متفاوت است. اما همه گونه‌های مختلف آن تئاتر است. چیزی به اسم کنسرت نمایش که در سایت‌هامی‌بینیم وجود ندارد، کاملا من درآوردی و اشتباه است.

یکی از مولفه‌های جدی کارگردانی «تعلیم دهندگی» است، این بستر تعلیم دادن برای دانشجوها باید باز باشد تا تجربیاتشان را زیاد کنند و معلومات سر کلاس را روی صحنه ببرند.

به هرحال تاریخ نشان داده پیچیدگی‌هایی در سال‌های اخیر باعث شده که گفت‌وگو در کشور به حداقل برسد. بسیاری از روانشناسان این روزها معتقدند که زن و شوهرها با هم صحبت نمی‌کنند به همین دلیل هم مشکلاتشان عمیق می‌شود، گفت‌وگو در عرصه‌های کاری حداقل است، خیلی از متخصصان جامعه‌شناسی حتی معتقدند که همگرایی اجتماعی هم کم شده است، همه این مولفه‌ها تحقیق شده است و ما به این نتیجه رسیدیم که رسالت ما در عرصه تئاتر این است که به سمتی حرکت کنیم که بستر گفت‌وگوی هدفمند ایجاد شود و سوژه‌ها براساس موضوعات مبتلابه مردم انتخاب شود. تئاتر باید بستر گفت‌وگوی هدفمند را ایجاد کند.

بله بستر کار ما چنین چیزی ایجاب می‌کرد، اساسا تعریف بازیگر در کار ما قدری متفاوت از دیگر کارها است. در این نوع کار تعاملی که چند سالی است تجربه می‌کنیم صحنه و تماشاگر با هم یکی می‌شوند، در این یکی شدن تماشاگرانی که روی صندلی نشسته‌اند برای ما بازیگرانی هستند که جلوی صحنه قرار می‌گیرند و بازیگران هم جزئی از صحنه و مردم هستند که همه با هم اثر را پیش می‌برند. بنابراین بازیگران دانشجو هم در این روند کارکرد و تعریف خاص خود را دارند و در این فضای کلی که تحت تأثیر یک مدل است، تعریف خاص خود را پیدا می‌کنند.

قاسمی: محمدمهدی قاسمی دانشجوی کارگردانی دانشگاه صدا و سیما هستم. شما یک جایی در صحبت‌ها درباره ری‌اکشن مخاطبان صحبت می‌کردید، فکر می‌کنم چند شب پیش اتفاقی افتاد که وسط صحنه یک نفری بلند شد روی صندلی با صدای بلند فریاد می‌زد و کاراکتر نمایش خودش را اجرا کرد، بعد فهمیدم جزو دانشجوهای تئاتر بوده که به زعم خودش اعتراض به تئاترهایی با مخاطبان کم داشت. این شرایط برای خود من هم پیش آمد زمانی که از کنار دستی‌ام پرسیدم تا به حال قاب چشم‌هایی دل شما را برده؟ این قاب چه رنگی بوده؟ بعد فهمیدم که فرد ناظر بازبین کار است و من نباید از او چنین چیزی می‌پرسیدم. خلاصه ممکن است حتی کسی به شما بگوید که به شما چه ربطی دارد؟ همه اینها تجربه است. 

بازخورد تماشاگران این اثر نمایشی از آن چطور بود؟

پیش از ورود به دانشگاه کار تئاتر کردم. در جشنواره آیینی سنتی حضور داشتم و بیشتر کارهایم هم سنتی، سیاه بازی، و تخت حوضی بود. تجربه کار با شهرام گیل آبادی فوق العاده خوب بود، به خاطر نقشی که در ارتباط با مخاطبان داشتم،‌ هر چند به ظاهر به چشم مخاطب نیامدیم اما در واقع تجربه خوبی برایمان شد، چون به هرحال هر یک از ما ممکن است در طول شبانه روز با خانواده، دوستان و همکلاسی‌ها ارتباط داشتیم. اما چنین تجربه‌ای را با غریبه‌ها نداشته باشیم، حال این فضا برای ما شکست و توانستیم با کسی که هیچ آشنایی با او نداریم، حتی اسمش را هم نمی‌دانیم، صحبت کنیم و او هم به ما اعتماد کند. هر شب این سوال و جواب‌ها متفاوت بود و همه اینها به عجیب بودن کار می‌افزود.

به نظر من حسن تئاتر نسبت به سینما و دیگر گونه‌ها، تنوع ژانر است اینکه همزمان که تعاملی یکی کار می‌کند، دیگری کلاسیک یا هر گونه دیگری کار می‌کند. حسن نمایش‌های تعاملی هم این است که اگر تماشاچی با حال بد وارد سالن می‌شود، با او می‌توانی وارد گفت‌وگو شوی تا احساسش تغییر کند، انرژی بگیرد و با حال خوب از سالن خارج شود، ما تماشاچی دراین مدت داشتیم که چند بار به دیدن کار آمده و آن را هر بار دوست داشته است.

آقای امیر عظیمی در این کار یک کاراکتر است، یعنی فردی که موسیقی کار کرده، کولبر بوده، بعد ماشین خواب شده و مسائل دیگر، این اقتضای خود درام است که از دل خود خلق شده و آرایه‌ای برای جذب کاذب مخاطب نیست. آقای یزدانی هم در کار «عاشقانه‌های خیابان» یک موزیسین خیابانی بود که نقش داشت. در یک کار دیگرمان یک دقیقه و سیزده ثانیه هم خانم مینا دریس اساسا خواننده‌ای کارتن خواب بود، بنابراین هر کدام از کارهای بنده یک هنرمند در خود دارد که این هنرمند جزء اجتماع است، تلاش کردیم نشان دهیم که هنرمند از مردم و هنرش جدا نیست، این هنر از دل درام بیرون می‌آید.

اولا که مجوزمان را دیر صادر کردند؛ ممیزی هم خیلی زیاد داشتیم، تقریبا هر شب هم بازبین حضور داشت.  از نمایشنامه هم کم شد.